سنگ غدد بزاقی چیست ؟ این سوال پرتکرار ممکن است ذهن شما را نیز به خود درگیر کرده باشد . برای پاسخ به آن باید اظهار کنیم که سنگ غدد بزاقی یا سیالولیت‌ ها از مواد معدنی که در بزاق دهان وجود دارند تشکیل می ‌شوند. این مواد معدنی به ‌ویژه کلسیم می ‌توانند به ‌تدریج در مجاری غدد بزاقی رسوب کرده و با گذشت زمان به ‌صورت سنگ‌ های سخت و کوچک درآیند. این سنگ ها به طور معمول در هر یک از غدد بزاقی بزرگ مانند غده تحت فکی ، غده بناگوشی و غده زیرزبانی ایجاد می شوند. سنگ غدد بزاقی معمولاً در مجرای تحت فکی بیشتر از دیگرغدد ایجاد می ‌شود. در این مقاله میخواهیم با علائم ، تشخیص و درمان این بیماری بیشتر آشنا شویم.

 

سنگ غدد بزاقی - دکتر شادی جوادی

 

سنگ های غدد بزاقی باعث ایجاد چه مشکلاتی می شود ؟

این سنگ ‌ها می ‌توانند باعث انسداد جریان بزاق و در نتیجه ایجاد درد و تورم در ناحیه غده بزاقی مبتلا شوند. علائم دیگر ممکن است شامل خشکی دهان ، مشکل در بلع و عفونت غدد بزاقی باشد. درمان سنگ ‌های غدد بزاقی معمولاً به اندازه و محل سنگ بستگی دارد و ممکن است از روش‌ های غیرجراحی مانند ماساژ یا تحریک جریان بزاق با استفاده از مواد ترش تا روش‌ های جراحی برای برداشتن سنگ استفاده شود.

علائم سنگ غدد بزاقی را بشناسید !

درد و تورم در غده بزاقی هنگام بلع غذا : سنگ غدد بزاقی می ‌تواند جریان بزاق را مسدود کرده که این امر به خصوص در هنگام غذا خوردن که تولید بزاق افزایش می ‌یابد ، باعث ایجاد درد و تورم در ناحیه مورد نظرمی ‌شود. این درد ممکن است به صورت ناگهانی و شدید یا تدریجی و ملایم باشد و معمولاً در ناحیه زیر فک یا نزدیک گوش احساس شود.

تغییر در جریان بزاق : همانطور که اظهار کردیم سنگ ‌های بزاقی باعث کاهش جریان بزاق شده که این امر منجر به خشکی دهان می ‌شود. در مواردی نیزافزایش تولید بزاق به صورت غیر طبیعی به وجود می آید که ناشی از تلاش بدن برای دفع سنگ و باز کردن مجرای مسدود شده است .

عفونت در مجاری یا غده بزاقی : انسداد مجاری بزاقی توسط سنگ‌ ها می ‌تواند باعث تجمع باکتری‌ ها و ایجاد عفونت شود. این عفونت ممکن است باعث درد شدید ، تورم بیشتر، تب و قرمزی ناحیه مبتلا شود. در موارد شدید ، عفونت ممکن است به تشکیل آبسه نیاز به درمان فوری داشته باشد.

ایجاد کیست هایی حاوی مایع : گاهی اوقات سنگ ‌های بزاقی باعث تشکیل کیست‌ هایی می شوند که حاوی مایع هستند. این کیست‌ ها ممکن است به صورت توده‌ های نرم و قابل حرکت در ناحیه غده بزاقی احساس شوند و می ‌توانند درد و ناراحتی ایجاد کنند . در صورت عدم درمان به موقع این کیست‌ها به تدریج بزرگ شده و برای درمان نیاز به تخلیه یا جراحی دارند.

تمام این علائم با توجه به اندازه و موقعیت سنگ متغیر بوده و ممکن است نیاز به معاینه و درمان پزشکی داشته باشند.

خارج کردن سنگ غدد بزاقی با بیحسی توسط دکتر شادی جوادی 

 

تشخیص سنگ غدد بزاقی از چه طریقی صورت می گیرد ؟

معاینه بالینی توسط پزشک

اولین گام در تشخیص سنگ غدد بزاقی معمولاً معاینه فیزیکی توسط یک پزشک است. در طی این معاینه ، پزشک ناحیه غده بزاقی را به دقت بررسی کرده و به دنبال علائم تورم ، درد یا توده ‌های قابل لمس می ‌گردد. همچنین پزشک ممکن است از بیمار درباره علائم و سابقه پزشکی او سوال کند.

سونوگرافی

سونوگرافی یک روش غیرتهاجمی و بدون درد برای تشخیص سنگ ‌های بزاقی است. با استفاده از امواج صوتی ، تصاویر دقیقی از غدد بزاقی و مجاری آنها به دست می ‌آید. سونوگرافی می ‌تواند به شناسایی کوچک ترین سنگ ها نیز پرداخته و اطلاعاتی درباره اندازه و محل آنها فراهم کند.

سی تی اسکن یا ام آرآی

اگر سونوگرافی کافی نباشد ، پزشک ممکن است از سی تی اسکن یا ام آرآی برای مشاهده دقیق ‌تر و تعیین موقعیت دقیق سنگ‌ ها استفاده کند. این روش‌ ها تصاویر بسیار دقیقی از ساختارهای داخلی بدن ارائه می ‌دهند و می‌ توانند به تشخیص سنگ‌ های کوچکی در نواحی دشوار قرار دارند کمک کند.

سیالوگرافی

سیالوگرافی یک روش تصویربرداری خاص است که شامل تزریق ماده کنتراست به مجاری بزاقی می ‌شود. این ماده کنتراست باعث می ‌شود مجاری بزاقی در تصاویر رادیوگرافی بهتر دیده شوند. سیالوگرافی می ‌تواند به تشخیص دقیق محل و اندازه سنگ ‌ها کمک کرده و مشکلات مجاری بزاقی را به خوبی نشان دهد.

به طور خلاصه باید بیان کنیم که هر یک از این روش ‌ها می ‌توانند اطلاعات مهمی درباره اندازه ، محل و تعداد سنگ ‌ها ارائه دهد و به تشخیص دقیق و برنامه ‌ریزی برای درمان به موقع کمک کند.

فرایند جراحی حذف سنگ غدد بزاقی

این عمل تحت بیهوشی عمومی انجام می شود. مدت زمان انجام جراحی غدد بزاقی به اندازه و محل قرارگیری سنگ بستگی دارد. در برخی موارد جراحی می تواند به صورت سرپایی انجام شود که نیاز به بستری در بیمارستان نخواهد داشت. قبل از شروع به تخلیه غدد ، جراح با استفاده از سونوگرافی یا سی تی اسکن که از این ناحیه گرفته شده ، محل دقیق جراحی را مشخص می کند. زمانی که بیمار بیهوش است ، پزشک بخشی از پوست را برای رسیدن به غده بزاقی برش می دهد. پس از یافتن ، سنگ و گاهی بخشی از مجرا برداشته می شود .  

آیا جراحی تنها راه برای حذف سنگ غدد بزاقی است ؟

خیر ، برای درمان راه های دیگری از قبیل روش های غیر جراحی ( در بخش های قبلی گفته شد ) ، استفاده از داروهایی که توسط پزشک تجویز می شود و روش های سنگ شکنی وجود دارد. عمل غدد بزاقی معمولا برای سنگ هایی استفاده می شود که بزرگ هستند و از مجاری دهان خارج نمی شوند.

چه روش ‌هایی برای درمان سنگ غدد بزاقی وجود دارد ؟

روش‌های غیرجراحی

ماساژ غده بزاقی : یکی از روش ‌های ساده و اولیه برای درمان سنگ ‌های کوچک غدد بزاقی ماساژ ملایم غده است. با ماساژ ناحیه غده به سمت دهان ، می ‌توان تلاش کرد تا سنگ به طور طبیعی از مجرا خارج شود. این روش ممکن است به خصوص برای سنگ‌ های کوچکی که نزدیک به دهانه مجرا هستند مؤثر باشد.

تحریک جریان بزاق : افزایش تولید بزاق می ‌تواند به خروج سنگ کمک کند. برای این منظور، مصرف مواد ترش مانند لیمو یا آب ‌نبات‌ های ترش توصیه می ‌شود. این مواد می ‌توانند غدد بزاقی را تحریک کرده و جریان بزاق را افزایش دهند که ممکن است به خروج سنگ کمک کند.

روش‌ های عمل سنگ غدد بزاقی

لیتوتریپسی خارج از بدن (ESWL) : این روش شامل استفاده از امواج شوکی برای شکستن سنگ‌ های بزاقی به قطعات کوچک ‌تر است که بتوانند به راحتی از مجرا عبور کنند. این روش معمولاً غیرتهاجمی است و می ‌تواند در بیمارستان یا کلینیک انجام شود.

سیالندوسکوپی : سیالندوسکوپی یک روش آندوسکوپیک است که در آن یک دستگاه باریک و انعطاف ‌پذیر با یک دوربین کوچک به مجرای بزاقی وارد می ‌شود. این دستگاه به پزشک اجازه می ‌دهد تا سنگ را ببیند و با استفاده از ابزارهای مخصوص آن را خارج کند. این روش کم تهاجم معمولاً به برش جراحی نیاز ندارد.

جراحی باز : در مواردی که سنگ ها بزرگ بوده یا به عمق غده نفوذ کرده ، ممکن است جراحی سنگ غدد بزاقی به روش باز لازم باشد. در این روش پزشک با ایجاد برش در ناحیه غده ، سنگ را به طور مستقیم خارج می ‌کند که بیشتر در موارد پیچیده یا زمانی که روش ‌های دیگر ناکارآمد باشد مورد استفاده قرار می گیرد.

درمان‌ های دارویی

آنتی‌بیوتیک‌ ها : در صورتی که سنگ غدد بزاقی باعث عفونت شده باشد ، ممکن است پزشک آنتی‌بیوتیک تجویز کند. این داروها به کنترل عفونت و کاهش التهاب کمک می‌ کنند.

پیشگیری از تشکیل سنگ غدد بزاقی

همانطور که می دانید وظیفه اصلی غدد بزاقی ، مرطوب نگه داشتن دهان است. برای جلوگیری از این مشکل ، لازم است که یک سری از اصول را رعایت فرمایید : 

  • سعی کنید روزانه مایعات کافی به بدن برسانید و حدودا 8 تا 9 لیوان آب در روز بنوشید.
  • رعایت بهداشت دهان و دندان تاثیری زیادی در جلوگیری از بیماری های دهان دارد.
  • در رژیم غذایی خود به اندازه متعادل کلسیم دریافت کنید در صورتی که در غدد بزاقی سنگ ایجاد شده است ؛ مصرف غذاهایی که کلسیم بالایی دارند را محدود کنید.
  • از مصرف دخانیات خودداری کنید. 
  • از داروهایی که موجب اختلال بر روی عملکرد غدد بزاقی می شوند پرهیز کنید.
  • از مرکبات و آدامس های بدون شکر برای افزایش جریان بزاق استفاده کنید.  
  • مصرف گوشت قرمز را محدود کنید.

آیا سنگ غدد بزاقی خود به خود می تواند بیرون بیاید ؟

پاسخ این سوال مثبت است. در مواردی که سنگ کوچک است و در نزدیکی دهان قرار دارد با استفاده روش های غیر جراحی مثل ماساژ غدد بزاقی به سمت دهان  و تحریک جریان بزاق می توان به طور طبیعی سنگ را از مجرا خارج  کرد. توجه داشته باشید که ؛ این روش برای سنگ های کوچکی که نزدیک به دهانه مجرا هستند موثر است.